6098 Sayılı Borçlar Kanunu
85 YILLIK BORÇLAR KANUNUMUZ DEĞİŞTİ
Son günlerde yoğunlaşan TBMM mesaisiyle, özellikle iktidar ve muhalefetin bazı temel yasalarda gösterdiği birlikte uyumlu çalışmaların sonucu yıllardır yapılamayan önemli yasal değişiklikler kısa sürede gerçekleştirilebildi
Bu süreçte, 22.4.1926 tarih ve 818 Sayılı Borçlar Kanunumuz 8 yıllık bir komisyon çalışması sonrasında hazırlanan tasarı 22.01.2008 tarihinde TBBM’ye sevk edildi ve 3 yıl sonra TBMM Genel Kurulunda tümüyle yenilenerek, bazı bölümleri de değiştirilerek 11.01.2011 tarihinde 6098 kanun numarasıyla “Türk Borçlar Kanunu” adıyla yasalaştı.
Böylece, 85 yıllık borçlar hukukumuzda kanunun yürürlük tarihi olarak belirlenen 01.07.2012 tarihinden itibaren yeni bir döneme girilecek.
Yapılan Değişiklikler:
A. Genel Olarak
· Eski Kanunun adı Borçlar Kanunu iken, kanunun adı diğer kanunlarımıza paralel olarak “Türk Borçlar Kanunu” olarak değiştirildi.
· Kanunda, başta TC Anayasası olmak üzere güncel mevzuatımıza uygun dil kullanımı sağlandı. Eski kanunda, alıntı yapılan uluslararası mevzuattan çeviri yapılarak mevzuatımızda yer verilmiş metinler, güncel hukuki uygulamalarda anlamlı kabul edilen yeni metinlere dönüştürüldü.
· 4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu, 4857 sayılı İş Kanunu, 4077 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun ve 5846 Sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu gibi benzer alanları düzenleyen kanunlardaki değişikliklere uygunluk ve hukuki terimlerde paralellik sağlanmıştır.
· Eski Kanunda 544 olan madde sayısı, yeni düzenlemeler nedeniyle 649’a çıkartıldı.
B. Madde Bazında Yeni Düzenlemeler
· Ismarlanmamış bir malın gönderilmesi borcun doğması için öneri sayılmayacaktır. Kendisine, sipariş vermeksizin mal gönderilen kişi malı geri göndermek yada saklamak zorunda değildir.
· Teknolojik gelişmelere ve benzeri uygulamaları içeren yasalarda yapılan düzenlemelere uyum sağlanmıştır. Sözleşmeler güvenli elektronik imza ile yada teyit edilmiş olmak kaydıyla faks yada benzer iletişim araçları ile de yapılabilecektir.
· “Genel İşlem Koşulları” başlığı atında 20-25. Maddelerle, bireysel sözleşmelerin yanında geniş kitlelere hitap eden ve önceden muhatabının açıkça bilgi sahibi edilmesi gereken “kitle sözleşmesi”, “katılmalı sözleşme” veya “formüler sözleşme” olarak adlandırılan yeni bir sözleşme modeli getirilmektedir. Bu sözleşmelere “evet” yada “hayır” denilebilecek, “evet ama” denilemeyecektir.
· Haksız fiillerden doğan zarar birden çok sebebe dayanıyorsa, kanunda aksi olmadıkça yada zarar gören aksini istemedikçe, hakim zarar görenin zararını azami telafi edecek sebebe göre karar verecektir.
· Eski yasada “eksik teselsül” ve “ tam teselsül” maddeleri birleştirilerek yeni bir “müteselsil sorumluluk” düzenlemesi yapılmıştır. Müteselsil sorumluluk, tek başına sorumluluktan fazla olamayacak, kendi payına düşenden fazlasını ödeyen kişi fazlalık için diğer sorumlulara rücu edebilecektir.
· Kusursuz sorumlulukta, “hakkaniyet sorumluluğu” başlığıyla yeni bir kavram getirilmekte, ayırt etme gücü bulunmayan kişinin verdiği zararın kısmen yada tamamen giderilmesine hakim karar verebilecektir.
· Taşınmaza zarar veren hayvanları “öldürebilme” hakkı madde metninden çıkarılmış, yerine, zarar veren hayvanın yakalanabileceği, alıkonması hatta gerekirse etkisiz hale getirilebileceği düzenlenmiştir.
· Binaların yapım ve bakım eksiklikleri mülk sahibince yapılacak ancak intifa ve oturma hakkı sahipleri de bakım eksikliklerinden sorumlu olacaklardır.
· Tehlike arz eden işletmelerin verdiği zararlardan, işletmenin faaliyetine hukuk düzenine göre izin verilmiş olsa dahi işletme sahibi ve varsa işleten kişi müteselsil olarak sorumludurlar.
· Tazminat istemede, zarar görenin zararı ve tazminat yükümlüsünü öğrendiği tarihten başlayarak zamanaşımı süresi 1 yıldan 2 yıla çıkarılmıştır. Ayrıca, zarara sebep olan fiilin işlendiği tarihten başlayarak her halde 10 yıl olan zamanaşımı süresi ceza kanunlarının gerektirdiği daha uzuın 20 yıllık zamanaşımı süresine uzamaktadır.Paralel olarak, sebepsiz zenginleşmeden doğan geri isteme hakkı için 1 yıl olan zamanaşımı üresi de 2 yıla çıkarılmıştır.
· Zararı ödeyen kişi, 2 ve 10 yıllık zamanaşımı süresince diğer sorumlulara rücu edebilecektir. Bu düzenleme ile daha önceki boşluk giderilmiştir.
· Zarar görene, dava sonucu beklenmeksizin hakim kararıyla avans mahiyetinde geçici (ön) ödeme yapılabilecektir.
· Sözleşmedeki borca uygulanacak faiz konusu, 3095 Sayılı Kanuni Faiz ve Temerrüt Faizine İlişkin Kanuna paralel olarak yeniden düzenlenmiştir. Sözleşmede kararlaştırılmamış olsa dahi, borcun doğduğu tarihte yürürlükte olan mevzuata göre faiz esas alınacak, sözleşmede belirlenecek faiz ise yürürlükteki faizin %50’sini aşamayacaktır. Aynı düzenleme temerrüt faizi için de yapılmıştır.
· Kanunun 132. Maddesiyle, pratikte bulunan “ibra” uygulamasına kanunda yer verilmiştir. Borcun kendisi belli bir şekle bağlı olarak doğmuş olsa dahi, taraflar herhangi bir şekle bağlı olmaksızın aralarında yapacakları bir ibra sözleşmesi ile borcu ortadan kaldırabileceklerdir.
· Borcun bir kısmının ifası imkansız hale gelirse borçlu sadece bu kısımdan kurtulur. Ancak bu durum sözleşmenin yapılmasından önce belli idiyse sözleşme tamamen sona erer ve borç ortadan kalkar
· Olağanüstü hallerin sonradan ortaya çıkması sonucunda, Kanunda belirtilen 4 koşulun oluşması halinde “Aşırı İfa Güçlüğü”’nün varlığı kabul edilecek ve borçlu sözleşmenin yeni kurallara uyarlanması, mümkün değilse sözleşmeden dönebilecektir.
· “Borca katılma sözleşmesi” uygulaması getirilmektedir. Borca katılan kişi alacaklıya karşı borçlu ile birlikte müteselsilen sorumlu olacaktır.
· Sözleşmeler devredilebilecek, yapılmış sözleşmelere yeni taraflar katılabilecektir.,
· Satılan malın yarar ve hasarı, taşınır mallarda zilyetliğin devri taşınmazlarda ise tescil anına kadar satıcıya ait olacaktır.
· Taşınmaz satışlarında, önalım, geri alım ve alım hakları en çok 10 yıllık süre için kararlaştırılabilecek ve tapuya şerh edilebilecektir. Bu haklar başkasına devredilemeyecek ancak miras yoluyla geçebilecektir.
· Önalım hakkı taşınmazın satışı yada ekonomik bakımdan satışa eşdeğer işlemlerde de kullanılabilecektir.
· Eski kanundaki haliyle tecrübe ve muayene şartına bağlı satışlar, tüketici lehine olarak yeni yasada beğenme koşuluna bağlanmıştır. Alıcı, beğenmediği malı hiçbir sebep göstermeksizin iade edebilecektir.
· Taksitle satışlar, yazılı sözleşme yapılmadan geçerli olmayacaktır. Ön ödemeli taksitle satışlar için de sözleşme yapılacaktır.
· Kira sözleşmeleri süreli yada süresiz yapılabilecek, süreli kira sözleşmeleri herhangi bir bildirime gerek olmaksızın sona erecektir.
· Kiracı, kiralananı ne durumda teslim aldıysa o durumda geri vermek zorundadır. Ancak, sözleşmeye uygun kullanımdan doğan normal eskime ve bozulmalardan kiracı sorumlu tutulamaz.
· Kiracının sorumlu tutulabileceği eksiklikler ve ayıplar hemen yazılı olarak bildirilmedikçe kiracı sorumlu olmaz.
· Kiracı, sadece kiraya verenin yazılı rızasıyla taşınmazda yenilik ve değişiklikler yapabilecektir.
· Kiracı, kiraya verenin yazılı rızası olmaksızın başkasına kiraya veremez. İşyerleri için haklı sebep olmadıkça devre rızadan kaçınılamaz. Kiralananı devreden, 2 yılı geçmemek kaydıyla kira süresi sonuna kadar yeni kiracı ile birlikte müteselsilen sorumlu olur.
· Kiracı ve kiraya veren, kiradan doğan alacaklarını takas etme hakkından önceden feragat edemez.
· Mevcut uygulamada kira tespit davası olarak bilinen davalara yeni kanunda yer verilmiş olup bu davaların her zaman açılabileceği düzenlenmiştir.
· Kiracıların kira bedeli ve Yan giderler dışında başka ödeme yükümlülüğü bulunmamaktadır. Özellikle, kiranın zamanında ödenmemesi halinde ceza ödeneceği yada kalan kira bedellerinin muaccel hale geleceğine ilişkin kiracı aleyhine anlaşmalar geçersizdir.
· Konut ve çatılı işyerlerinde fesih bildiriminin geçerliliği, yazılı şekilde yapılmasına bağlıdır.
· Aile konutu olarak kullanılan taşınmazlarda kiracı, eşinin açık rızası olmaksızın sözleşmeyi feshedemez. Bu rızanın verilmemesinde haklı bir sebep bulunmazsa kiracı hakimden bu konuda karar vermesini isteyebilir.
· İşveren, işin görülmesi ve işçilerin işyerindeki davranışlarıyla ilgili genel düzenlemeler yapabilecek ve işçilere özel talimatlar verebilecektir. Bu düzenleme ve talimatların yazılı olması zorunluluğu yani yasa ile kaldırılmıştır.Belli işlerde aracılık karşılığında işçiye ödenecek aracılık ücreti, aracılık yapılan işlemin üçüncü kişilerle kurulmasına bağlanmıştır.
· Bayram, yılbaşı ve doğum günü gibi belirli günlerde, anlaşma bulunması yada işverenin taahhüdü hallerinde işçilere özel ikramiye verilebilecektir. İkramiye verilmesi halinde, kıst dönem çalışanlara ikramiye ödemesi de kıst yapılarak ödenir.
· İşçi ücretlerinin dörtte birinden fazlası haczedilemez, başkasına devredilemez ve rehnedilemez. Nafaka tutarı ile hakimin bakmakla yükümlü olunanlar için belirleyeceği tutar bu orana dahil değildir.
· Gelecekteki ücretler rehnedilemez, devredilemez.
· İşyerinde yada işyeri dışında işin görülmesi için zorunlu harcamaların işçiye ödenmesi zorunludur. Bu harcamaların işçi tarafından karşılanacağına ilişkin anlaşmalar geçersizdir. Söz konusu harcamalar, zorunlu tutarlardan aşağı olmamak kaydıyla götürü olarak günlük, haftalık yada aylı olarak ta ödenebilir. Bu giderler için, en az ayda bir kez olmak üzere işçiye avans ta verilir.
· İşverenle anlaşarak kendi taşıma aracını işinde kullanan işçilere, hizmette kullanıldığı ölçüde aracın bakımı ve işletiminin gerektirdiği olağan giderler ödenir. Anlaşma olması halinde, aracın vergisi, zorunlu mali sorumluluk sigortası prpimi ve uygun bir yıpranma tazminatı da ödenir.
· İşçilerin, işe yatkınlığı yada hizmetin ifası için zorunlu olanlar dışındaki kişisel verileri işverence kullanılamaz.
· Hizmet sözleşmelerine, sadece işçi aleyhine cezai koşul konulamaz.
· İşçilerin işverenden alacakları hakkındaki ibra sözleşmesi yazılı olmalı ve işin sona ermesinden en az 1 ay sonraki bir tarihli olmalıdır. Daha önceki tarihli ibra sözleşmeleri geçersizdir.
· En az 1 yıl çalışmış işçilere yılda en az 2 hafta, 18 yaşından küçük işçiler ile 50 yaşından büyük işçilere en az 3 hafta ücretli yıllık izin verilir.
· İşveren, işçinin kusuru nedeniyle çalışamadığı her tam ay için yıllık ücretli izinden 1 gün indirim yapabilir.
· Gebelik ve doğum nedeniyle en çok 3 ay çalışamayan kadın işçiden ücretli izin indirimi yapılamaz.
· Yıllık izinler, kural olarak aralıksız kullandırılır, ancak taraflar anlaşarak ikiye bölünebilir. İzin tarihleri, işyerinin veya ev düzeninin menfaatlerine uygun belirlenir.
· Yıllık ücretli izin kullanan işçiye, izin ücreti izne başlamadan önce peşin veya avans olarak ödenecektir.
· Hizmet sözleşmeleri devredilebilecektir. Devir öncesi borçlardan devralan ve devreden müteselsilen sorumludur. Devreden işverenin sorumluluğu 2 yıl ile sınırlıdır.
· Yayım sözleşmelerinin geçerliliği, bu sözleşmelerin yazılı olarak yapılmış olmasına bağlıdır.
· Birlikte yaşayan eşlerden biri, ancak diğer eşin yazılı rızasıyla kefil olabilecektir.
· Gelecekte doğacak bir borca kefil olan kişinin mali durumu bozulmuşsa, borcun doğumundan önce kefaletten dönülebilecektir.
· Kefaletten, dolanma ve kefaletten kurtulma amaçlı diğer sözleşmelerle ortadan kaldırılamaz.
· Adi Ortaklık konusu yeni Türk Borçlar Kanununun Onsekizinci (Son) Bölümünün 620-645. Maddelerinde düzenlenmiştir. Ortaklıktan çıkma ve çıkarılma, ortaklık payının tasfiyesi, zararların borcu karşılamadığı durumlardaki yükümlülükler ve ortaklık döneminde tamamlanmamış işler konularında çağdaş normlara uygun yeni düzenlemeler yapılmıştır.
Hazırlayan:
Adnan Yıldırım
Yeminli Mali Müşavir
İzmir Ticaret Borsası Danışmanı
