28.03.2024
20:04
EN

Büyükbaş-Küçükbaş Hayvan Varlığı ve Süt Üretimi: Mevcut Durumu (Türkiye – İzmir)

Giriş

Tarih boyunca beslenme ihtiyacımızın giderilmesinde hayvansal kaynaklı besinler önemli bir yer tutmuştur. Göçebe hayatın terki ve yerleşik hayata geçişle birlikte toprağın işlenmeye başlanması hayvancılığın gelişmesi pozitif etki etmiştir. Bunla beraber ticari hayatın başlamasıyla beraber hayvancılık daha da önem kazanarak nüfusun önemli bir kısmının geçim kaynağını oluşturmuştur. Süt sektörü de hayvancılık sektörünün gelişmesine paralel olarak gelişmiş olup süt ürünleri üreticiliğinin başlamasıyla süt sektörü doğmuştur.

Bugün, dünyada olduğu gibi ülkemizde de hayvansal ürünlere olan talep nüfus artışına paralel bir şekilde artmaktadır. Et, süt ve yumurta, toplumun yeterli ve dengeli beslenmesinde vazgeçilmez besin kaynakları olmakla beraber, hayvansal üretimden elde edilen deri, yün, bağırsak vb. sayısız yan ürünler, gıda sanayi, tekstil, tıp ve kozmetik sektörleri gibi birçok ana ve yan dalın alternatifsiz hammadde kaynağı olmuştur.

Bir başka açıdan gelişmiş ülkelerin gelişme süreçlerinin ilk aşamaları incelendiğinde; bu ülkelerin kalkınma yolunda ki birincil sektörünün sanayi ve hizmetler sektörü yerine tarım ve hayvancılık sektörü olduğu gözlenmektedir. Bunun temel nedeni yüksek katma değerli mal ve hizmet üretiminin ihtiyacı olan hammadde kaynağının yine tarım ve hayvancılık sektöründen elde ediliyor olmasıdır.  

Mevcut Durum

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de nüfus artışına paralel olarak hayvan varlığı da artış göstermiştir. Tarım ve Gıda Örgütü’nün (FAO) 2013 yılı verilerine göre dünya genelinde yaklaşık 1,5 milyar büyükbaş ve 2 milyar küçükbaş hayvan varlığı mevcut olup toplam süt üretimi 768 milyon tona ulaşmıştır.

Bugün, büyükbaş hayvan varlığının %41’i Asya, %30’u Amerika, %19’u Afrika ve %7,4’ü Avrupa kıtasında bulunmaktadır. Küçükbaş hayvan varlığının kıtalara göre dağılımı ise %50,6 Asya, %31 Afrika, %6,8 Avrupa ve %5,7 Amerika şeklindedir. Toplanan sütün %38’i Asya, %28’i Avrupa ve %24’ü Amerika’dan karşılanmaktadır. Ülkemizde ve İzmir ilinde büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığı ile süt üretimindeki gelişmeler aşağıdaki tablolarda belirtilmektedir.

Tablo 1: Türkiye’de Büyükbaş Hayvan Varlığı (Baş)

Yıl/Hayvan Adı

Sığır (Kültür)

Sığır (Melez)

Sığır (Yerli)

Manda

Toplam

2009

3.723.583

4.406.041

2.594.334

87.207

10.811.165

2010

4.197.890

4.707.188

2.464.722

84.726

11.454.526

2011

4.836.547

5.120.621

2.429.169

97.632

12.483.969

2012

5.679.484

5.776.028

2.459.400

107.435

14.022.347

2013

5.954.333

6.112.437

2.348.487

117.591

14.532.848

2014

6.139.810

6.005.089

1.977.948

121.829

14.244.676

Kaynak: TUİK, 2015

TUİK verilerine göre büyükbaş hayvan varlığı son 2014 yılında 2009 yılına göre 3,4 milyon baş artış göstermiştir. Ancak bu artışta ithalatın önemli bir payı bulunmaktadır. Türkiye, ithalatın önemli bir kısmını Amerika Birleşik Devletleri ve Avusturalya’da yapmaktadır. Buna karşın tablodan da görüleceği üzere yerli sığır varlığın son altı yılda yaklaşık 600 bin baş azalma görülüştür.

Tablo 2: İzmir İlinde Büyükbaş Hayvan Varlığı (Baş)

Yıl/Hayvan Adı

Sığır (Kültür)

Sığır (Melez)

Sığır (Yerli)

Manda

Toplam

2009

269.541

83.348

15.406

77

368.372

2010

280.491

97.540

20.487

69

398.587

2011

309.078

102.684

21.267

88

433.117

2012

344.503

108.293

21.082

60

473.938

2013

363.901

107.323

21.024

69

492.317

2014

424.945

110.380

20.590

66

555.981

Kaynak: TUİK, 2015

İzmir ilinde büyükbaş hayvan varlığı da artış göstermiş olup yine ülkeye paralel olarak en büyük artış kültür sığırlarında görülmüştür. İzmir’in yıllık büyükbaş hayvan varlığının ortalama 500 bin baş olduğu görülmektedir.

Tablo 3: Türkiye’de Küçükbaş Hayvan Varlığı (Baş)

Yıl/Hayvan Adı

Keçi (Kıl)

Keçi (Tiftik)

Koyun (Yerli)

Koyun (Merinos)

Toplam

2009

4.981.299

146.986

20.721.925

1.027.583

26.877.793

2010

6.140.627

152.606

22.003.299

1.086.392

29.382.924

2011

7.126.862

151.091

23.811.036

1.220.529

32.309.518

2012

8.199.184

158.102

25.892.582

1.532.651

35.782.519

2013

9.059.259

166.289

27.485.166

1.799.081

38.509.795

2014

10.169.348

177.811

29.011.546

2.103.644

41.462.349

Kaynak: TUİK, 2015

Ülkemizde küçükbaş hayvan sayısındaki artış, büyükbaş hayvan sayısındaki artışa oranla daha fazladır. 2009 yılında yaklaşık 27 milyon olan küçükbaş hayvan varlığı bugün 14,4 milyon baş artarak 41,4 milyon başa ulaşmıştır. Tablo 3’den görüleceği üzere en çok koyun varlığı yerli cinsi olup 2014 yılında 29 milyon baş sayıya ulaşmıştır.

Tablo 4: İzmir İlinde Küçükbaş Hayvan Varlığı (Baş)

Yıl/Hayvan Adı

Keçi (Kıl)

Keçi (Tiftik)

Koyun (Yerli)

Koyun (Merinos)

Toplam

2009

141.579

4.241

370.125

3.600

519.545

2010

161.843

2.605

378.627

3.465

546.540

2011

162.906

 2.244

412.071

3.200

580.421

2012

183.664

2.063

479.444

3.125

668.296

2013

221.071

2.294

510.968

3.075

737.408

2014

234.967

867

547.344

3.620

786.798

Kaynak: TUİK, 2015

Yine İzmir ilindeki küçükbaş hayvan varlığında ki artış ülke artışına paralel seyretmiştir. Tablo 4’teki veriler incelendiğinde İzmir’de hayvancılık sektöründe keçiciliğin önemli bir yeri olduğu anlaşılmaktadır. Bununla beraber tiftik keçisi sayısında önemli bir düşüş olduğu da görülmektedir.

Tablo 5: Türkiye’de Büyükbaş Süt Üretimi (Ton)

Yıl/Hayvan Adı

Sığır (Kültür)

Sığır (Melez)

Sığır (Yerli)

Manda

Toplam

2009

5.713.004

 4.585.859

 1.284.450

  32.443

11.615.756

2010

 6.309.065

 4.861.835

 1.247.644

  35.487

12.454.031

2011

 7.239.644

 5.341.224

 1.221.560

  40.372

13.842.800

2012

 8.554.402

 6.166.762

 1.256.673

  46.989

16.024.826

2013

 8.946.131

 6.531.573

 1.177.305

  51.947

16.706.956

2014

9.383.812

6.628.337

 986.701

 54.803

17.053.653

Kaynak: TUİK, 2015

Tablo 5 ve 7’den anlaşılacağı üzere ülkemizde 2014 yılında yaklaşık 18,5 milyon ton süt üretimi gerçekleşmiştir. Üretilen toplam sütün %91’i büyükbaş hayvanlardan elde edilmiştir. Büyükbaş süt üretiminde sığır, küçükbaş süt üretimde ise koyun ve keçi önemli bir yer tutmaktadır.

Tablo 6: İzmir İlinde Büyükbaş Süt Üretimi (Ton)

Yıl/Hayvan Adı

Sığır (Kültür)

Sığır (Melez)

Sığır (Yerli)

Manda

Toplam

2009

470.507

92.076

5.481

33

568.097

2010

465.217

107.643

8.555

30

581.445

2011

502.381

115.476

9.210

35

627.102

2012

571.768

118.143

9.138

24

699.073

2013

604.069

113.567

9.048

27

726.711

2014

716.489

117.808

9.029

26

843.352

Kaynak: TUİK, 2015

İzmir, süt üretimi açısından önemli bir ildir. Türkiye toplam süt üretiminin yaklaşık %5’i İzmir’den karşılanmaktadır.

Tablo 7: Türkiye’de Küçükbaş Süt Üretimi (Ton)

Yıl/Hayvan Adı

Keçi (Kıl)

Keçi (Tiftik)

Koyun (Yerli)

Koyun (Merinos)

Toplam

2009

  190.286

  1.924

  712.784

  21.435

926.429

2010

  270.476

  2.335

  792.122

  24.710

1.089.643

2011

  318.273

  2.315

  865.577

  27.245

1.213.410

2012

  367.208

  2.221

  973.619

  33.388

1.376.436

2013

  413.444

  2.299

 1.062.274

  38.739

1.516.756

2014

 460.518

 2.752

1.069.441

 44.496

1.577.207

Kaynak: TUİK, 2015

Küçükbaş hayvancılık sektörü, büyükbaş hayvancılığına kıyasla, hem ülkemiz hem de ilimiz İzmir’de daha geniş bir pazara sahiptir. Buna bağlı olarak Batılı ülkelere kıyasla ülkemizde küçükbaş hayvan varlığı daha fazladır.

Tablo 8: İzmir İlinde Küçükbaş Süt Üretimi (Ton)

Yıl/Hayvan Adı

Keçi (Kıl)

Keçi (Tiftik)

Koyun (Yerli)

Koyun (Merinos)

Toplam

2009

4.492

23

11.850

75

16.440

2010

5.655

17

12.738

74

18.484

2011

5.874

15

14.409

68

20.366

2012

6.422

14

17.293

67

23.796

2013

7.771

15

17.919

66

25.771

2014

8.784

7

19.650

72

28.513

Kaynak: TUİK, 2015

İzmir’in büyükbaş ve küçükbaş hayvan varlığı ile süt üretimin Türkiye ile karşılaştırması aşağıdaki grafiklerde belirtilmektedir. Grafiklerden de anlaşılacağı üzere Türkiye’deki hayvan varlığının yaklaşık yüzde 4’ü ve süt üretiminin yaklaşık yüzde 5’i İzmir’den karşılanmaktadır.

Sonuç

Ülkemizde ve ilimiz İzmir’de büyükbaş ve küçükbaş hayvancılık ile süt sektörü, gerek ekonomik açıdan gerekse ilin gıda gereksiniminin karşılanması açısından vazgeçilmez sektörlerdendir. Yarattığı katma değer ile ülke ve il ekonomisine önemli katkılar sağlarken il nüfusunun dengeli ve yeterli beslenmesine de önemli katkıları vardır. Nitekim tarım sektöründe olduğu gibi hayvancılık ve buna bağlı olarak süt sektöründe de hem üretim hem de pazarlama safhalarında bazı önemli problemler ile karşılaşılmaktadır. Bu problemlerden en önemlilerini şu şekilde özetlemek mümkündür.

-Her üretim dalında olduğu gibi hayvancılıkta da girdi maliyetleri oldukça yüksektir ve günden güne de artmaktadır. Yüksek girdi maliyeti kırmızı et fiyatına yansıdığı gibi süt fiyatına da doğrudan yansımaktadır.

-Hayvan sağlığı, hayvan hareketlerinin kontrolü, hijyen ve kaliteye ilişkin sorunların önüne geçilmek için yapılan çalışmalar oluşturulan mevzuatın ötesine geçememektedir.

-Türkiye’de hayvancılık sektörünün temel ve en önemli sorunlarından biride kuşkusuz genetik materyal ve damızlık üretimi ile hayvan başına verim düzeylerinin artırılmasına yönelik ıslah faaliyetlerinin yetersiz olmasıdır. Ülkemizde gerek et gerekse süt verimi birçok ülkeye kıyasla düşüktür.

-Yine birçok alanda olduğu gibi örgütlenme, koordinasyon yetersizliği ve yönetsel sorunlar sektörün gelişimini tıkayan problemlerden biridir.

 

Geri dön

Bu internet sitesinde sizlere daha iyi hizmet sunulabilmesi için çerez kullanılmaktadır. Çerezleri nasıl kullandığımız hakkında daha fazla bilgi için Çerez Politikamız’ı ziyaret edebilirsiniz. Çerez kullanım tercihinizi belirtiniz: